تاریخچه خیاطی لباس در ایران

خیاطی لباس در ایران

با توجه به اینکه بشر برای نیازهای خود تلاش های بی وقفه ای کرده است و میل به زیبایی در انسانها با توجه به نوع خلقتشان بالاست از همین رو نیاز پوشیدن لباس همیشه  مطرح بوده و یکی از هنرهایی که وجود داشته است و دارد ، خیاطی لباس بوده است. که تاریخچه خیاطی لباس در ایران  به ما کمک می کند اهمیت  آن را متوجه شویم .

و یکی از زیبایی که حرفه دارد هنری است که در آن آمیخته شده است که در ادامه به پدیدار شدن آن و تاریخچه خیاطی لباس در ایران میپردازیم.

تاریخچه خیاطی لباس

در سالیان دراز پارچه را روی اندام افراد قرار می داند و مدل دلخواهی که می خواستند در می آوردند و با کوک و سنجاق آنها را میدوختند . برخی هم بدون اینکه الگویی از لباس داشته باشند برش می زدند با

چندین بار پرو آن را نهایی می کردند.

با گذر زمان پیشرفت در علم و تکنولوژی متدهای جدیدی به وجود آمد و به صورت کلاسیک در کشورهای مختلف دنیا رواج پیدا کرد متدهای مختلفی پدیدار شد همچون متد فرانسوی ، متد گرولاین ، متد ژاپن و متد مولرآلمانیف که دو استاد هنر خیاطی به نام های ویونت و شانل تغییرات خطوط اندام را در بدن ایجاد کردند.

از آنجاییکه پوشاک و لباس ، نیازهای اصلی و اساسی  بشر به شمار می رود هرکسی این وظیفه را بر خود میداند که بهترین ظاهر را به عرصه دنیا معرفی کند .

بنابراین لباس باید طرح و رنگ زیبا داشته باشد و هماهنگ با خواسته های آن زمان باشد به وجود آمدن نیاز به لباس امری تصادفی نبوده بلکه بر اساس تفکرات و نیازهای مادی و معنوی به وجود آمده است.

همانطور که گفتیم نیازهای بشر تغییر پیدا کرد و این تغییرات هم در علم پدیدار شد و هم در تکنولوژی پس در خیاطی روشهای دوخت هم تغییر پیدا کرده که باعث ظهور چرخ  خیاطی شد در ادامه به تاریخچه چرخ خیاطی لباس میپردازیم..

تاریخچه چرخ خیاطی

چرخ خیاطی به عنوان وسیله ای معرفی شد که برای کوک زدن و یا دوختن کاربرد دارد. در فارسی تاجیکی این وسیله را با نام ماشین دوزندگی می شناسند.

خیاطی هنری است که هم به صورت خانگی صورت میگیرد و هم صنعتی و امروزه با توجه به کارکردش علاوه بر کسب مهارت یک ابزاری است جهت امرار معاش وگذران زندگانی است.

برای نخستین بار شخصی به نام چالز – اف – ونستال  (Charles.f.weesantal)در لندن کارهای مکانیکی انجام می داد. که برای دوخت و دوز از ابزارهای مکانیکی استفاده میکرد و در سال 1750 امتیاز ساخت وسیله ای مکانیکی برای دوخت و دوز ثبت کرد .

و همین امر باعث شد که در سال1790 توماس سنت( (Thomas saint توانست آن را ارتقا دهد و وسیله ای ساخت از چوب که برای دوخت و دور کفش و پوتین مناسب بود.

نکته اصلی که در اختراع توماس سنت بود این بود که وسیله ای که ساخته بود چیزی از چرخ خیاطی های مدرن و امروزی کم نداشته است فقط سوزن هایی را به کار برده بود دارای چشمی سوزن نبوده است و حتی می توانست به صورت زنجیره ای هم کوک بزند.

در سال 1814 ژورف مدراسپیرگر(Josef medersperger) که خیاط بود برای اولین بار  توانست وسیله ای مهیا کند که درزها وشکافه ها کوک بزند.و همنیطور باروند پیشرفت در چرخ خیاطی در سال 1818 توسط روژان – را – روج مونتون (Rev.john.a.rodge monkton) چرخ خیاطی را ساخت که برگشت دوز را نیز انجام می داد .

در سال 1830 بار تلر نی تی مونیر ( (Barthderny thimmoneirچرخ خیاطی که تولید و توسعه یافت براساس استاندارهای جهانی بود و بالخره چرخی اختراع شد که توانست در حوزه دوخت ودوز رقابت کند.

و در سال 1864 توسط شخصی به نام الیاس هو ( (Elias dlowe مجدد چرخ خیاطی ساخته شد .

و در نهایت چرخ خیاطی که الان مورد استفاده قرار میگیرد نتایج تلاش های ژورف – ای -گیز است که درسال 1856 به بهره وری رسید.

اولین زمان ورود چرخ خیاطی به ایران

خیاطی لباس از زمان های گذشته در تهران و دوران قاجار بوده است که بسیار از افراد به این هنر روی آورده بودند که در زمان های قدیم به سه شکل متفاوت دوزندگی داشتیم:

1. دوزندگانی که به صورت رسمی کار می کردند و صاحب مغازه بودند و لباس ها را بر اساس الگو می دوختند که مشتریان آنها اغلب از تجار و افراد اشرافی بودند .

1. خیاطانی که محل دوخت و دوز آنها نیز در بازار بود که معروف بودند به خیاطان بازاری و لباس ها در اختیار عموم مردم می گذاشتند و به نسبت لباس های دیگر قمیت های پایین تری داشتند و هرکسی با توجه به نرخی که می توانست لباس بخرد چه اندازه اش نبود یا مورد نپسند نبود میخرید.
2. زنان خانه داری که خیاطی بلد بودند برای اهل خانه لباس می دوختند و اگر هم فرصت میکردند برای افراد کوچه و باز هم لباس می دوختند و دستمزد آن زمان خیاطی اندک بود و باتوجه به کاری که خیاطی می برد و زمانبر بود.

اولین چرخ خیاطی که به ایران آمد توسط مظفرالدین شاه بود که از سفر فرنگ برمی گشت همراه آن نیز هم یک خیاط قفقازی را هم آورد تا لباس اهل دربار را بدوزد.

 با ورود چرخ خیاطی به ایران سرعت و کیفیت در زمینه خیاطی لباس افزایش پیدا کرد حتی زمانی که خیاط قفقازی به ایران آمده بود مردم براین باور نبودند که لباس با چرخ خیاطی دوخته شود .

و چندان استقبالی از چرخ خیاطی نشد تا آنجاییکه وسیله چرخ خیاطی به عنوان چشم وهم چشمی وسیله ای برای جهیزیه دختران شد.

در ابتدای امر این تهرا نی ها بودند که روی خوش به این وسیله نداد ند چراکه باور آنها براین بود که از فرنگستان آمده است و نجس است و عقیده داشتند که چرخ خیاطی با توجه به دندانه هایش کیفیت پارچه را می گیرد.

با وجود این تفاسیر چرخ خیاطی های گلد فینگر در مغازه ارمنی در انتهای لاله زار برای فروش گذاشته شده بود و پس از 6 ماه  توسط خیاطان خریداری شد  . برای جلب مشتری در فروشگاهی در بازار مرغی ها توسط معلمانی به تدریس خیاطی پرداختند.

بعد از مدتی ازین آموزش ها چرخ خیاطی وسیله ای جدا نشدنی از جهیزیه دختران شد. که همچنان برای دوخت و دوز آن با توجه به زمانی که میبرد دستمزد میدادند.

کلام آخر

قدمتی که در خیاطی لباس وجود دارد نشان دهنده اهمیت آنست و ازینرو نشان می دهد که چه افرادی برای زنده نگه داشتن این هنر در ایران تلاش کردند و ما و آیندگان نیز باید با به روز کردن آن و اصالت ایرانی بخشیدن به آن یاد گذشتگان را نیز زنده بداریم.

هنر خیاطی در ایران با توجه به قومیت های گوناگون بسیار متنوع است که از این فرصت تنوع پذیری که در هنر ایران وجود دارد نهایت استفاده را بکنیم و بکوشیم که هنرهای کهنمان به فراموشی سپری نشوند.

و در نهایت هنر نزد ایرانیان است و بست

نویسنده : زینب لاجوردی